Μουσικά όργανα της Κρήτης
Στα κρητικά μουσικά όργανα, τα οποία χρησιμοποιούνται και στις ηχογραφήσεις παραδοσιακής μουσικής της Κρήτης, συγκαταλέγονται η αχλαδόσχημη Κρητική Λύρα, το Μαντολίνο, το Λαούτο, το Παραδοσιακό Βιολί, η Ασκομαντούρα, το Θιαμπόλι, το Μπουλγαρί και η βιολόλυρα.
Κρητική Λύρα
Η Κρητική Λύρα θεωρείται ως το κατ’ εξοχήν κρητικό μουσικό όργανο. Ανήκει στην οικογένεια των χορδόφωνων οργάνων που παίζεται με δοξάρι (τοξωτά). Έχει τρεις χορδές οι οποίες, για να παραχθεί ο ήχος, αγγίζονται από τα νύχια του εκτελεστή, μια από τις πολλές διαφορές της κρητικής από τις άλλες λύρες. Παλιότερα οι χορδές ήταν εντέρινες και στο δοξάρι κρεμούσαν κουδουνάκια, τα λεγόμενα «γερακοκούδουνα». Στο αρχείο υπάρχει ηχογράφηση λύρας με εντέρινες χορδές, την οποία παίζει ο Κώστας Μουντάκης.
Βιολόλυρα
Βιολόλυρα είναι ένα όργανο απομίμηση του βιολιού, που δημιουργήθηκε προκειμένου η λύρα να διατηρήσει τον ήχο και να αντιγράψει τις τεχνικές δυνατότητες του οργάνου αυτού. Εμφανίστηκε, σύμφωνα με μαρτυρίες, την περίοδο του Μεσοπολέμου, κυρίως στην περιοχή της Μεσσαράς. Διέθετε ταστιέρα όμοια με του βιολιού, ξύλινα κλειδιά, τοποθετημένα δεξιά και αριστερά της κεφαλής, και τέσσερις χορδές όπως στο βιολί.
Μαντολίνο
Το Μαντολίνο ανήκει και αυτό στην κατηγορία των νυσσόμενων χορδόφωνων και παίζεται με πένα. Είναι ιταλικής προέλευσης ενώ στην Ελλάδα συναντάται στην Κρήτη και τα Επτάνησα όπου μαρτυρά την Ενετική επιρροή στην μουσική αυτών των περιοχών. Έχει 4 ζεύγη χορδών και σταθερά τάστα. Στη Κρήτη παλιότερα δεν είχε ευρεία χρήση. Αργότερα το βρίσκουμε σε χωριά της κεντρικής και ανατολικής Κρήτης, όπου αρχικά αποτελούσε συνοδευτικό όργανο του βιολιού και της λύρας, ενώ σιγά-σιγά απέκτησε περισσότερο σολιστικό χαρακτήρα.
Λαούτο
Το Λαούτο ανήκει στην κατηγορία των νυσσόμενων χορδόφωνων, που παίζονται δηλαδή με τα δάχτυλα ή κάποιο είδος πένας. Το συγκεκριμένο όργανο το συναντάμε στην αναγεννησιακή Ευρώπη προερχόμενο από το αραβικό λαούτο. Το σύγχρονο ελληνικό λαούτο έχει ακίνητα μεταλλικά τάστα, τέσσερα ζευγάρια μεταλλικές χορδές και παίζεται με πένα από πλαστικό. Το κρητικό λαούτο, που έχει διαφορετικό κούρντισμα από το νησιώτικο και το στεριανό, στη σύγχρονη εποχή συνοδεύει άλλα όργανα κρητικής παραδοσιακής μουσικής όπως τη λύρα ή το βιολί. Παλιότερα, όμως, είχε κινούμενα τάστα (μπερντελίδικο) οπότε οι μουσικοί της Δυτικής Κρήτης (Χανιά- Κίσσαμος) το χρησιμοποιούσαν και ως σολιστικό όργανο, το οποίο μπορούσε να βγάλει ακόμα και μόνο του μεγάλα γλέντια.
Βιολί
Το Βιολί θεωρείται ιταλικής προέλευσης και η χρήση του στην παραδοσιακή μουσική της Κρήτης μαρτυρά ιταλική επιρροή. Ανήκει, όπως και η κρητική λύρα, στην οικογένεια των χορδόφωνων οργάνων που παίζεται με δοξάρι (τοξωτά). Το παραδοσιακό βιολί στην Ελλάδα το συναντάμε σε διάφορες περιοχές, ενώ στην Κρήτη χρησιμοποιείται αντί της λύρας στην Ανατολική και Δυτική Κρήτη.
Ασκομαντούρα
Η Ασκομαντούρα ανήκει στην κατηγορία των Άσκαυλων δηλ. των αερόφωνων μουσικών οργάνων που έχουν βασικό χαρακτηριστικό έναν αυλό με γλωττίδα, ο οποίος συνδέεται με έναν ασκό που είναι κατασκευασμένος από δέρμα ζώου, κατσίκας ή προβάτου. Άσκαυλοι πρωτοεμφανίστηκαν στην Ανατολή πριν 3.000 χρόνια περίπου. Η χρήση του οργάνου στην Κρήτη χρονολογείται από τον 15ο μ.Χ. αιώνα. Η κρητική ασκομαντούρα αποτελείται από μια μαντούρα κατασκευασμένη από ξύλο, που έχει 5 τρύπες.
Θιαμπόλι
Το θιαμπόλι θεωρείται κατ’ εξοχή ποιμενικό όργανο. Ανήκει στην κατηγορία των ξύλινων αερόφωνων, συγγενεύει με το φλάουτο με ράμφος και έχει διαφορετικές ονομασίες ανάλογα με την περιοχή που το συναντάμε πχ. στη δυτική Κρήτη χαμπιόλι και μπαμπιόλι, στην επαρχία Σελίνου θιαμπόλι, στον Κρουσώνα (Ηρακλείου) πειροχάμπουλο, στα Βορίζα (Ηρακλείου) γλωσσοχάμπουλο και σφυροχάμπουλο. Φτιάχνεται από καλάμι ή ξύλο, στην Κρήτη από κόκκαλο ζώου, και συνήθως το κατασκευάζει ο ίδιος ο εκτελεστής. Αποτελείται από έναν σωλήνα που είναι ανοιχτός στο κάτω άκρο. Παίζεται μόνο του ή με συνοδεία κάποιου κρουστού οργάνου, όπως το νταουλάκι στην Κρήτη.
Μπουλγαρί
Το Μπουλγαρί ανήκει στην κατηγορία των νυσσόμενων χορδόφωνων και είναι μέλος της οικογένειας του ταμπουρά, του οποίου πρόγονος ήταν το τρίχορδο (στην αρχαία Ελλάδα λεγόταν Πανδούρα). Το Μπουλγαρί έχει ηχείο κυρτό και το σχήμα του αχλαδοειδές, ενώ ο βραχίονάς του είναι μακρύς και λεπτός. Έχει τρεις διπλές χορδές και κινητούς μπερντέδες. Ο καβαλάρης είναι κινητός και οι χορδές δένονται στο κάτω άκρο του οργάνου. Είναι χαρακτηριστικό μουσικό όργανο της Κρήτης όπου χρησιμοποιείται κυρίως στα Ταμπαχανιώτικα δηλ. στα αστικά κρητικά λαϊκά τραγούδια τα οποία συνδυάζουν στοιχεία από την τοπική παράδοση, τα παραδοσιακά μικρασιάτικα και το ρεμπέτικο.
Νταουλάκι
Στα νησιά, το μικρό νταούλι που συνοδεύει την τσαμπούνα ή το βιολί λέγεται τουμπί -στην Κρήτη και νταουλάκι. Πρόκειται για ένα μικρότερο είδος νταουλιού που παίζεται με δυο ίδιες βέργες, τα τουμπόξυλα, που ο εκτελεστής τις χτυπάει στη μία δερμάτινη επιφάνεια. Οι διαφορές του νταουλιού με το μικρό νταουλάκι επικεντρώνονται στο μέγεθος, στις βέργες αλλά και στον τρόπο παιξίματος.
