Το έργο - Η διαδικασία τεκμηρίωσης

Η ανεύρεση του αρχείου περίπου τρεις δεκαετίες μετά τη δημιουργία του, έπειτα από ισόχρονο διάστημα αδράνειας, ανέδειξε πολλαπλά προβλήματα στη διαδικασία αξιοποίησής του. Όταν, λ.χ., ξεκίνησε η διαδικασία τεκμηρίωσής του, το 2021, οι περισσότεροι καλλιτέχνες που είχαν εμπλακεί στη δημιουργία του είχαν πεθάνει. Από τα ηχογραφήματα ένας πολύ μικρός αριθμός έφερε ταυτότητα, διέθετε δηλαδή στην αρχή μια αναγγελία διάρκειας μερικών δευτερολέπτων, στην οποία οι συντελεστές ανέφεραν τον τόπο της ηχογράφησης, τον τίτλο του κομματιού και τα ονόματά τους.

Επί πλέον, τα προβλήματα μακροβιότητας των συγκεκριμένων ηχητικών υλικών είναι γνωστά. Μέσος όρος ζωής για μια μπομπίνα ήχου θεωρείται περίπου η δεκαετία, αναλόγως της ποιότητας του αρχικού μαγνητικού υλικού, της χρονολογίας παραγωγής της και των συνθηκών αποθήκευσης (αν έχει τοποθετηθεί σε χώρο με μειωμένη και ελεγχόμενη υγρασία, σε σταθερή θερμοκρασία κτλ). Σε μεγάλο αριθμό τεκμηρίων, που αγγίζει ή και ξεπερνά το 50% του συνόλου, παρατηρήθηκαν έντονα σημάδια μούχλας στα κουτιά φύλαξης και προχωρημένη αλλοίωση στο μαγνητικό υλικό. Η κατάσταση ήταν κάπως καλύτερη όσον αφορά τις κασέτες MC και DAT.

Το κρίσιμο σωστικό έργο της συντήρησης και της αποκατάστασης των υλικών, και εν συνεχεία της ψηφιοποίησης αλλά και της κωδικοποίησης όλων των τεκμηρίων ανέλαβε ο εξειδικευμένος μουσικός ερευνητής Νίκος Διονυσόπουλος, ο οποίος υπήρξε εξ άλλου επί σειρά ετών και στενός συνεργάτης του Γιώργου Αμαργιανάκη στα μουσικά ερευνητικά προγράμματα στο πεδίο της Κρήτης. Έτσι, η συμβολή του στην υλοποίηση του έργου υπήρξε πολλαπλά πολύτιμη.

Το δύσκολο καθήκον της ταυτοποίησης των ηχογραφήσεων, του σχολιασμού και της τεκμηρίωσης, ανατέθηκε κατόπιν ανοιχτής πρόσκλησης σε τρεις λαμπρούς και πολλά υποσχόμενους νέους επιστήμονες, η συνεργασία με τους οποίους αποτελεί τιμή για το Πανεπιστήμιο Κρήτης: ο Γιώργος Ζαχαριουδάκης με διδακτορικές σπουδές στην Αγγλία και τη ζηλευτή εμπειρία του στην εκτέλεση πλήθους παραδοσιακών οργάνων ανέλαβε την παραδοσιακή μουσική της Κρήτης, ο Δημήτρης Κολλίντζας, δεξιοτέχνης στο κανονάκι, δάσκαλος βυζαντινής μουσικής και υποψήφιος διδάκτορας στο ΑΠΘ ανέλαβε τη βυζαντινή μουσική και το ριζίτικο τραγούδι και τέλος ο Νίκος Κοκολάκης με σπουδές στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, υποψήφιος διδάκτορας στο ΕΛΜΕΠΑ και με αξιόλογη θητεία σύνθεσης στην Ολλανδία ανέλαβε την έντεχνη ελληνική και δυτική μουσική.

Κλειδί για την αποκρυπτογράφηση του αρχείου αποδείχτηκε μια βράβευση. Με τη διάσωση και ψηφιοποίηση όλου του υλικού, βρέθηκαν δύο ταινίες στις οποίες είχε καταγραφεί η περίφημη εκδήλωση που οργάνωσε το Πανεπιστήμιο Κρήτης προς τιμήν των Κρητών καλλιτεχνών της παραδοσιακής μουσικής. Σ’ αυτήν παρευρίσκονταν και μίλησαν ο εμπνευστής της Γρηγόρης Σηφάκης, ο Φοίβος Ανωγειανάκης και ο Γιώργος Αμαργιανάκης. Από τα τιμητικά διπλώματα που δόθηκαν στους καλλιτέχνες τη βραδιά εκείνη καταλήξαμε στην ημερομηνία της εκδήλωσης: 8 Μαΐου 1982.
Από έρευνα στον Τύπο της εποχής που διενήργησε και μας διέθεσε ευγενικά ο Γιώργος Μπενάκης αντλήσαμε μια ακόμη σημαντική πληροφορία: στη διάρκεια του τριημέρου εκείνου έγιναν και 50 ηχογραφήσεις καλλιτεχνών της κρητικής παραδοσιακής μουσικής. Από προφορική συνέντευξη με τον Ρος Ντέιλι διασταυρώσαμε ότι το δημοσίευμα είναι ακριβές: στις ηχογραφήσεις αυτές είχε προσληφθεί για να συνοδεύσει τους διάφορους λυράρηδες με το λαούτο του ένας ενθουσιώδης νεαρός μουσικός, ο ίδιος. Συνδυαστικά με όλα τα παραπάνω, η φωνή του Φοίβου Ανωγειανάκη που ακούγεται στις αναγγελίες μεγάλου αριθμού ηχογραφήσεων μάς εξασφαλίζει ότι το ηχογράφημα προέρχεται από εκείνη την πρώτη γενναία εξόρμηση καταγραφής της παραδοσιακής μουσικής της Κρήτης, την πρώτη σχετική προσπάθεια που εκπόνησε ελληνικό πανεπιστήμιο, όπως παρατηρούσε περήφανα ο Γρηγόρης Σηφάκης που πέθανε το περασμένο καλοκαίρι, λίγο πριν δει και κυρίως πριν ακούσει ολοκληρωμένο το αρχείο που είχε εμπνευστεί.

Το έργο της ψηφιοποίησης και τεκμηρίωσης του αρχείου υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του ΕΠ ΚΡΗΤΗ 2014-2020, με δικαιούχο τον ΕΙΔΙΚΟ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΕΡΕΥΝΑΣ (ΕΛΚΕ) ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ.

Μετάβαση στο περιεχόμενο