Στοιχεία μουσικής

Συναντιούνται στοιχεία από την ενετοκρατία, τη βυζαντινή μουσική ενώ έχει δεχθεί επιρροή και από τη μικρασιατική μουσική. Κάθε περιοχή δίνει το όνομά της σε διαφορετικά κομμάτια, γεγονός που μαρτυρά ξεχωριστό τρόπο και ποικιλία στην μουσική εκτέλεση και τα χορευτικά βήματα. Ο τρόπος συνοδείας του βιολιού στην ανατολική Κρήτη ήταν πολύ διαφορετικός από την αντίστοιχη στην κεντρική και δυτική Κρήτη.
Η κρητική μουσική είναι είτε οργανική (μόνο με όργανα, χωρίς λόγια), είτε φωνητική (τραγούδι με συνοδεία οργάνων), είτε a cappella (τραγούδι χωρίς τη συνοδεία οργάνων), έχοντας ως κύριο χαρακτηριστικό της τον αυτοσχεδιασμό. Οι μουσικοί, δύσκολα περιορίζονται στην τυπική επανάληψη των βασικών μελωδιών, αλλά εμπλουτίζουν το παίξιμο και το τραγούδι τους. Ο Αμαργιανάκης σημειώνει χαρακτηριστικά ότι χάρη στον αυτοσχεδιασμό «ο Κρητικός καλλιτέχνης, χωρίς να απομακρύνεται από τις ρίζες του, αισθάνεται ελεύθερος και δημιουργικός». Σημαντικό χαρακτηριστικό του Κρητικού καλλιτέχνη είναι και η δεξιοτεχνία. Λόγω της πολυμορφίας της κρητικής μουσικής υπάρχει δυσκολία στην καταγραφή της, καθώς κάθε περιοχή και καλλιτέχνης έχουν τα δικά τους χαρακτηριστικά. Παλιότερα λόγω των συνθηκών τα γλέντια ήταν πιο κλειστά και περιορισμένα σε συγκεκριμένα άτομα με αποτέλεσμα να διατηρείται εύκολα το τοπικό ιδίωμα. Αργότερα, με τους επαγγελματίες μουσικούς και τη δισκογραφία, διευρύνεται το ρεπερτόριο, εντάσσοντας για μια περίοδο ακόμα και δυτική μουσική του συρμού.
Η Κρητική μουσική παράδοση θεωρείται από τις πιο ζωντανές παραδοσιακές μουσικές στον ελλαδικό χώρο όχι μόνο γιατί συνεχώς εξελίσσεται και ενσωματώνει σύγχρονα μουσικά στοιχεία, αλλά γιατί παράλληλα καταφέρνει να εκφράζει τη σύγχρονη ευαισθησία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η μαντινάδα με τον μουσικό και ποιητικό αυτοσχεδιασμό.