Ομιλία και σοπρανίνο φλάουτο με ράμφος
Γ. Καϊμάκης
ΣΤΟΙΧΕΙα τεκμηριου
ΤΙΤΛΟΣ:
Ομιλία και σοπρανίνο φλάουτο με ράμφος
Αναγν. Κωδικοσ:
aga_tape_T126_02
Ημερομηνία:
3 Ιουνίου 1986
ΔΙΑΡΚΕΙΑ:
11’04”
ΤΟΠΟΣ:
Πανεπιστήμιο Κρήτης
ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ:
–
ΕΚΤΕΛΕΣΤΕΣ:
Γ. Καϊμάκης
ΓΛΩΣΣΑ:
Ελληνικά
ΑΔΕΙΑ:
cc
ΤΥΠΟΣ ΠΡΩΤΟΤ. ΑΡΧΕΙΟΥ:
ΤΑΡΕ
ΘΕΣΗ ΠΡΩΤΟΤ. ΑΡΧΕΙΟΥ:
Εργαστήριο ΘΕΚΙΜΣ
ΤΥΠΟΣ:
Εκδήλωση
Απομαγνητοφώνηση Καϊμάκης: «Ευχαριστώ πάρα πολύ, κ. αντιδήμαρχε, κ. πρόεδρε, κ. συνάδελφοι. Ευχαριστώ πάρα πολύ τον κ. Μαλλιάρα, την κ. Εύη Νίκα-Σαμψών για την ιδέα που είχαν να με προσκαλέσουν στο Πανεπιστήμιό σας. Ευχαριστώ το Πανεπιστήμιό σας για την καλή διάθεση να πραγματοποιήσει αυτή την ιδέα κι έτσι να βρεθώ εδώ στο Ρέθυμνο, που βέβαια μου είναι γνώριμο κι έχω ξαναέρθει κι έχω παίξει μαζί με άλλους μουσικούς επίσης και στο Φεστιβάλ Αναγεννησιακής Μουσικής που γίνεται κι έτσι χαίρομαι πάλι που βρίσκομαι σε αυτή την πόλη. Είπε ο κ. Μαλλιάρας μερικά πράγματα για τη Μεσόγειο που είναι η λεκάνη που συναντιούνται τόσοι πολιτισμοί. Εγώ θα σας δείξω μερικά όργανα απ’ αυτά που έφερα. Υπάρχουνε κι άλλα, δε μπόρεσα να τα κουβαλήσω όλα όσα υπάρχουνε και για το πρώτο όργανο το οποίο έφερα ήθελα να σας πω μερικά πράγματα. Το όργανο αυτό σήμερα παίζεται στην περιοχή του Νείλου, λέγεται Αργκούλ και είναι ένας τύπος διπλού αυλού με μονή γλωττίδα. Δηλαδή μονή γλωττίδα σημαίνει που είναι σαν το κλαρίνο. Όπως το βλέπετε εδώ πέρα, όπως οι μαντούρες που έχετε στην Κρήτη είναι ακριβώς ο ίδιος τρόπος, που κάνει κανείς τη γλωττίδα επάνω, μόνο που εδώ τοποθετείται σε αυτό το μεγάλο καλάμι. Όπως θα είδατε, θα ακούσατε βέβαια δύο ήχους. Ο ένας βγαίνει από αυτόν τον μακρύ τον σωλήνα κι ο άλλος βγαίνει από αυτό τον μικρό τον σωλήνα. Ο μικρός έχει διάφορες τρύπες όπου παίζει κανείς κι αλλάζει τους ήχους, δηλαδή είναι ένας αυλός ο οποίος είναι για τη μελωδία. Κι ο άλλος ο αυλός είναι ένας αυλός ο οποίος παίζει συνέχεια ένα ήχο και κρατάει τον ισοκράτη. Τώρα πώς γίνεται ο ήχος αυτός να κρατάει συνεχώς; Δεν πήρα μόνο μία αναπνοή. Υπάρχει μία τεχνική η οποία λέγεται τεχνική της κυκλικής αναπνοής και όλοι οι οργανοπαίκτες που παίζουν αυτό το όργανο αλλά και άλλα πνευστά πρέπει να την ξέρουν αυτή την τεχνική κι αυτή συνίσταται στο να συγκεντρώνει κανείς αέρα στα μάγουλά του, γι’ αυτό αν είδατε γέμιζαν τα μάγουλα, κι εκείνη την ώρα που έχει κανείς αέρα στα μάγουλα εισπνέει. Εκείνη την ώρα που εισπνέει όμως, ταυτόχρονα εκπνέει τον αέρα που είναι συγκεντρωμένος μέσα στα μάγουλα. Αν θέλετε να το δοκιμάσετε, πάρτε ένα καλαμάκι στο σπίτι και δοκιμάστε το με ένα ποτηράκι νερό να δείτε αν είναι εύκολο ή όχι. Πρέπει να εξασκηθούνε τα μάγουλα πολύ έτσι ώστε να μπορούνε να πιέζουνε και να κρατάνε συνεχώς την ίδια πίεση που χρειάζεται γι’ αυτή την αναπνοή. Το όργανο αυτό καθώς επίσης κι άλλα που έχω φέρει εδώ μαζί υπάρχουνε σε διάφορα μεγέθη, ας πούμε υπάρχουνε και τέτοια όργανα που είναι πιο μικρά και έχουνε δύο μελωδίες. Υπάρχει κι ένα πολύ μεγαλύτερο, αυτό εδώ, το οποίο μπορεί να φτάσει μέχρι και 2,5 μέτρα, βγάζει δηλαδή ένα πολύ βαθύ ήχο. Υπάρχουν επίσης και πιο μικρά ακόμη από αυτό. Η μουσικολογία και η εθνομουσικολογία έχουνε δείξει με διάφορους τρόπους ότι η αρχαίοι ελληνικοί δίαυλοι πρέπει να ήταν παρόμοια όργανα σαν κι αυτά κι αυτό φαίνεται πολύ απλά σε μερικά χαρακτηριστικά αν παρατηρήσετε στις απεικονίσεις των αγγείων. Οι αυλοί αυτοί πρώτα πρώτα έχουνε διαφορετικά μήκη το οποίο θα μπορούμε να το συναντήσουμε κι εδώ βγάζοντας αυτό εδώ κι όταν μείνει αυτό έχει μια ας πούμε διαφορά. Ένα αυτό και δεύτερο ότι υπάρχουνε διαστήματα και στις απεικονίσεις αυτές που χωρίζουνε τον αυλό σε τρία τμήματα. Αυτά και μερικά άλλα στοιχεία που δε θέλω τώρα να σας κουράσω με λεπτομέρειες δείχνουνε ότι κατά πολύ μεγάλη πιθανότητα ότι ο αρχαίος δίαυλος ήταν καλάμια του τύπου αυτού. Παρόμοια απομεινάρια αυτών των οργάνων με δύο μελωδίες, δηλαδή με δύο αυλούς που παίζουν τη μελωδία, υπάρχουν σήμερα στη Σαρδηνία, όπως βλέπετε εδώ πέρα υπάρχουν δύο μελωδίες. Αυτό το καλαμάκι παίζει δεξιά μελωδία κι αυτό επίσης. Κι αυτό επίσης δικαιολογεί αυτή τη στάση των αυλητών που παίζανε έτσι και είχανε και τα δύο χέρια ας πούμε να κινούν να αλλάζουνε τους φθόγγους. Αυτό το όργανο παίζεται με τρεις αυλούς στη Σαρδηνία ακόμη και σήμερα. Αυτά τα λίγα έτσι για τους αυλούς. Και κάτι άλλο ήθελα να σας πω. Επειδή οι αυλητές κουράζονταν να παίζουν με την τεχνική αυτή της κυκλικής αναπνοής και τα χείλια τους κουράζονταν, χρησιμοποιούσαν αυτό το είδος, το δέρμα το οποίο το βάζανε σαν μια μάσκα και μπορούσαν έτσι με αυτό τον τρόπο να ξεκουράζουν τα χείλια τους. Αυτή είναι η λεγόμενη φορδία. Επομένως αν δείτε στα αγγεία καμία γραμμή να ξέρετε τι πράγμα είναι αυτό το πράγμα. Είναι ένα δέρμα το οποίο χρησίμευε για να μπορεί κανείς και να μην κουράζεται τόσο πολύ κατά τη διάρκεια του παιξίματος και να χρησιμοποιεί αυτή την τεχνική. Αυτά έτσι λίγο για τον αυλό.
Η σειρά των επόμενων κομματιών που θα σας παίξω τα οποία είναι μικροί χοροί, είναι τρεις χοροί οι οποίοι είναι από το 16ο αιώνα. Η μεσαιωνική μουσική της Δύσης, επηρεάστηκε πάρα πολύ και από τη Μεσόγειο και από την Ανατολή κι αυτό φαίνεται από τα χειρόγραφα που εμφανίζουν κάποια όργανα που ζουν ακόμη στον αραβικό κόσμο, όπως είναι ακόμη κι αυτός ο τρίαυλος, που είναι απεικονισμένος σε χειρόγραφα, υπάρχουν όργανα λαουτοειδή τα οποία ας πούμε ήτανε με τους Άραβες, τα ντέφια αυτά τα οποία υπάρχουν πάλι στα χειρόγραφα και άλλα πολλά. Ένα χαρακτηριστικό της μεσαιωνικής μουσικής είναι ότι δε γράφονταν στα χειρόγραφα αυτά, επειδή η μουσική αυτή δεν είχε ακόμη τελειοποιηθεί, η μουσική γραφή, ώστε να μπορεί να σημειώσει όλες τις λεπτομέρειες, γράφανε απλώς ένα σκελετό με αυτό τον τρόπο που μπορούσαν να γράψουν τότε. Φυσικά επειδή αυτή την εποχή είχανε διάφορα όργανα όπως γίνεται σήμερα στην παραδοσιακή δημοτική μουσική διαφόρων χωρών, μπορούσανε να επιλέξουνε το όργανο που θέλανε. Έτσι η επιλογή του οργάνου στη μεσαιωνική μουσική είναι μια κατά κάποιο τρόπο επιλογή του οργανοπαίκτη, όπως θέλει παίζει. Δηλαδή αυτή η μουσική που θα σας παίξω δεν είναι γραμμένη ειδικά για το φλάουτο, θα μπορούσε να παιχτεί και με ένα άλλο όργανο, αλλά η επιλογή αυτή γίνεται βέβαια με κάποιους τρόπους αισθητικής και πώς είναι γραμμένη η μελωδική γραμμή, που θα μπορούσε να παιχτεί, κι άλλα πολλά.
