Από τα κυριότερα παραδοσιακά είδη είναι οι μαντινάδες, μικρά δίστιχα ποιήματα με ρίμα, που εκφράζουν σκέψεις και συναισθήματα, οι οποίες είτε απαγγέλλονται είτε τραγουδιούνται πάνω σε κοντυλιές (μελωδίες). Θεωρείται ότι εμφανίστηκαν την περίοδο της Ενετοκρατίας, γύρω στο 14ο μ.Χ. αιώνα. Ξεχωριστή θέση στην ιστορία της παραδοσιακής μουσικής της Κρήτης κατέχουν τα ριζίτικα, τραγούδια που δημιουργήθηκαν στους πρόποδες (ρίζες) των βουνών κυρίως των Λευκών Ορέων, δεν χορεύονται παρά μόνο τραγουδιούνται, παλιότερα χωρίς τη συνοδεία οργάνων, συνήθως κατ’ αντιφωνία. Χωρίζονται σε τραγούδια της τάβλας και της στράτας. Της τάβλας τραγουδιούνται σε πολλές μελωδίες, ενώ της στράτας είναι πάνω σε έναν, κυρίως, σκοπό. Υπάρχει εξίσου μεγάλη ποικιλία οργανικών μελωδιών και τραγουδιών που ανταποκρίνονται σε δραστηριότητες της καθημερινής ζωής, όπως παραλογές ακριτικά τραγούδια, παιδικά, εργατικά, θρησκευτικά, ερωτικά/γαμήλια, νανουρίσματα, ευτράπελα, μοιρολόγια. Η πιο γνωστή κρητική μουσική δημιουργία είναι ο Ερωτόκριτος, του Βιτσέντζου Κορνάρου, έμμετρο αφηγηματικό ποίημα που χάρη στη μουσική και την υψηλή ποιητική του αξία πέρασε στην λαϊκή παράδοση ως το πιο αντιπροσωπευτικό είδος της Κρήτης.
Αξιοσημείωτα είναι τέλος, τα αστικά λαϊκά τραγούδια, κάτι σαν κρητικά ρεμπέτικα, μεγάλος εκπρόσωπος των οποίων θεωρείται ο Ρεθυμνιώτης Στέλιος Φουσταλιεράκης ή Φουσταλιέρης. Συνδυάζουν τη παραδοσιακή μουσική της υπαίθρου με την αστική μουσική της Κρήτης και την Μικρασιάτικη παράδοση.
Ο χορός συνδέεται άμεσα με τη μουσική και είναι σημαντικός στην ιστορία της Κρήτης. Μεγάλη ποικιλία χορών συναντιέται στην παράδοση της Κρήτης με τον πεντοζάλη, πολεμικό ανδρικό χορό παρόμοιο του αρχαίου πυρρίχειου, και τη σούστα, χορός σε ζευγάρια, να ξεχωρίζουν. Πλήθος παραλλαγών διαφόρων χορών κυριαρχούν από τη μια ως την άλλη άκρη του νησιού, οι οποίοι ονοματίζονται συνήθως από το όνομα της περιοχής στην οποία τους συναντάμε, όπως ο ζωηρός Μαλεβιζιώτης, από την ομώνυμη περιοχή στον νομό Ηρακλείου. Ευρύτερα διαδεδομένος παραμένει πάντως ο Συρτός με τις άφθονες τοπικές του παραλλαγές.